Vườn Quốc gia U Minh Thượng được bao bọc bởi hệ thống đê bao khép kín có chiều dài 60 km, với khoảng 21.122 ha thuộc diện tích tại các xã như An Minh, Minh Thuận Bắc (huyện U Minh Thượng), bao gồm 8.053 ha vùng lõi (trong đó 7.838 ha là khu bảo vệ nghiêm ngặt, 200 ha là khu vực kết hợp phục hồi sinh thái và bảo tồn di tích lịch sử, 15 ha là phân khu hành chính) và 13.069 ha vùng đệm.
Đặc biệt, trong hệ sinh thái rừng úng phèn của đồng bằng sông Cửu Long, duy nhất hệ thực vật rừng của vùng lõi Vườn Quốc gia U Minh Thượng có những đặc điểm của rừng cực đỉnh nguyên sinh. Đó là các ưu hợp rừng tràm hỗn giao và rừng tràm trên đất than bùn, với diện tích gần 3.000 ha.
Vườn Quốc gia U Minh Thượng là Khu dự trữ sinh quyển thứ 5 ở Việt Nam được UNESCO công nhận cho đến hiện tại, bên cạnh đó, còn là Khu dự trữ lớn thứ hai trong tổng số 8 Khu dự trữ sinh quyển ở Việt Nam.
U Minh Thượng sở hữu đa dạng sinh học nhất về các loài thực vật ở đồng bằng sông Cửu Long, bên cạnh sự phát triển của cây tràm, còn có hơn 254 loài thuộc 84 họ, với nhiều loài đặc hữu như phong lan đất, bèo nhọn, cây dương xỉ… Hệ động vật phong phú với 32 loài thuộc 10 họ, 7 chi; 188 loài chim thuộc 39 họ và 12 chi chiếm 16,6% so với 828 loài được ghi nhận ở Việt Nam; 54 loài bò sát lưỡng cư; 34 loài cá
Tại U Minh Thượng có 72 loài động, thực vật quý, hiếm được ghi nhận trong Sách Đỏ Việt Nam 2007 và Danh lục Sách đỏ Thế giới (IUCN) 2012. Đặc biệt các nhà khoa học phát hiện được loài Rái cá lông mũi (Lutra sumatrana) là loài hiếm ghi trong Sách Đỏ động vật Việt Nam và Sách Đỏ thế giới (IUCN).
Đặc biệt ở loài Tê tê Java (Manis javanica) tại rừng U Minh Thượng có cách tìm kiếm thức ăn và thưởng thức bữa ăn độc nhất trên toàn thế giới.
Năm 2012, Vườn Quốc gia U Minh Thượng đã được công nhận là Công viên di sản ASEAN đầu tiên trên vùng đất than bùn của khu vực Đông Nam Á và là Vườn Quốc gia thứ 5 của Việt Nam được công nhận là Vườn Di sản ASEAN.
Năm 2015, Vườn Quốc gia U Minh Thượng được công nhận là khu Ramsar thứ 2.228 của thế giới và thứ 8 của Việt Nam.
U Minh Thượng là nơi sinh sống hòa hợp của ba dân tộc anh em là Kinh, Hoa, Khmer, trong đó người Kinh chiếm đa số. Do đặc thù về đất, nước, khí hậu, sinh thái tự nhiên của vùng đã từ lâu hình thành nên những nét rất đặc trưng trong đời sống văn hóa và sản xuất…
Từ thành phố Rạch Giá (tỉnh Kiên Giang) theo quốc lộ 61, tới ngã ba Minh Lương thì rẽ phải về Tắc Cậu rồi rẽ qua quốc lộ 63. Vườn quốc gia cách thành phố Rạch Giá khoảng 50 km, cách thành phố Hồ Chí Minh khoảng 364 km về phía Tây Nam.
Tại Vườn Quốc gia, du khách di chuyển chủ yếu là xe máy và đi bộ, hoặc có thể xuống thuyền vỏ lãi, lướt nhẹ trên mặt nước đậm màu sóng sánh, len qua thảm bèo dày đặc, đi giữa ngút ngàn lau sậy bung cờ trắng xóa, tiến vào vùng xanh thăm thẳm của rừng tràm U Minh.
Vùng rừng U Minh Thượng tên là “Thập Câu” vì có 10 con rạch lớn xếp hàng chảy ra vịnh Thái Lan. Những năm tháng khai hoang, mở đất, chinh phục thiên nhiên khắc nghiệt đã hun đúc nên tính cách người U Minh Thượng: cần cù chịu khó, nghĩa khí can trường, sống hào phóng như thiên nhiên vùng đất cực nam Tổ quốc. Đây cũng là nơi nhà văn Đoàn Giỏi đi thực tế để viết tác phẩm nổi tiếng Đất rừng Phương Nam.
U Minh Thượng gợi lên cảm giác quay về với cội nguồn, với vẻ đẹp hùng vĩ hoang sơ. Mang cả một bề dày lịch sử, U Minh Thượng còn cuốn hút rất nhiều du khách đến tham quan và cả hoài niệm về những giai đoạn lịch sử của dân tộc. Nếu bạn là người thích trải nghiệm giữa chốn rừng thiêng, ngắm nhìn muôn thú và các loài thực vật, thì vườn quốc gia U Minh Thượng là lựa chọn lý tưởng.